گروه سیاسی مشرق - در هفته گذشته سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام، خبر فروش 32 تن از ذخایر آب‌سنگین تولید کارخانه اراک را به آمریکا در راستای عمل به تعهدات برجام اعلام کرد.

بر اساس برجام، ایران متعهد شده بود میزان مازاد نیاز ذخایر آب‌سنگین (D2O یا ^۲H۲O ) خود را که چیزی در حدود 130 تن می‌شود در بازارهای بین‌المللی به فروش برساند.

آن‌طور که اعلام‌شده است این قرارداد با یک شرکت آمریکایی به ارزش 8 میلیون و 600 هزار دلار بوده و قرار است این محموله آب‌سنگین این هفته تحویل طرف آمریکایی داده شود.[1]

با مطرح‌شدن مسئله فروش محصول آب‌سنگین به آمریکا به‌عنوان یک کالای تجاری، موضوع قیمت تمام‌شده تولید این محصول و همچنین قیمت فروخته‌شده آن در کشور طرح و بحث شد، برخی از کارشناسان این حوزه معتقد هستند که ایران آب‌سنگین مازاد خود را بسیار ارزان‌تر از قیمت جهانی و بین‌المللی آن به آمریکا فروخته است.

طبق اعلام وزارت خارجه در گزارش اجرای برجام که 26 فروردین به مجلس ارسال‌شده بود، آزمایشگاه‌های آمریکا کیفیت آب‌سنگین تولیدی در ایران را مورد تأیید قرار داده‌اند.[2]

همچنین مهندس جوانی مدیرعامل مجتمع تولید آب‌سنگین نیز پیش‌ازاین از غنای 99.9 درصدی آب‌سنگین تولیدشده در کشور خبر داده بود؛ این میزان، جزو بالاترین سطوح غنی‌سازی در جهان است.[3]

از سوی دیگر، محصول آب‌سنگین که تنها 9 کشور در دنیا توانایی ساخت آن را دارند، در بازارهای جهانی با قیمتی بالاتر ازآنچه ایران، تصمیم به فروش گرفته معامله می‌شود.

وب‌سایتQUORA.COM) ) با قیمت فروش هر کیلو آب‌سنگین را متناسب با میزان غنی‌سازی آن از حداقل 680 دلار شروع و تا 7520 دلار اعلام کرده است.

این در حالی است که با یک حساب‌وکتاب ساده می‌توان متوجه ارزان‌فروشی بیش‌ازحد این محصول استراتژیک به کشور آمریکا پی برد. تا جایی که برخی نمایندگان مجلس با اعلام اینکه حداقل به مبلغ یک‌سوم قیمت اصلی این محصول فروخته‌شده از عملکرد وزارت خارجه انتقاد کردند.

از لحاظ محاسباتی، با توجه به اینکه میزان فروخته‌شده توسط ایران 32 تن بوده و مبلغ قرارداد نیز 8 میلیون و 600 هزار دلار بوده است می‌توان گفت:8.600.000/32000=268.75 

در واقع ایران هر کیلو از این محصول را حدود 269 دلار فروخته است که با رقم فروش حداقل 680 دلاری در بازارهای بین‌المللی تفاوت زیادی دارد.

در همین زمینه عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای که در برنامه تیتر امشب شبکه خبر صحبت می‌کرد در واکنش به انتقادات نسبت به قیمت فروش محصول آب‌سنگین تولید داخل به کشور آمریکا اظهار داشت: من تاجر آب‌سنگین نیستم.[4]

این اختلاف قیمت به حدی بود که برخی رسانه‌های خارجی حتی رسانه‌های معاند فارسی‌زبان نیز به ارزان فروخته شدن آب‌سنگین ایران به آمریکا اذعان کرده‌اند.

در این رابطه بهروز بیات از کارشناسان فیزیک اتمی ساکن اروپا، در گفتگو با بی‌بی‌سی اعلام کرد که قیمت آب‌سنگین در بازار جهانی بسته به میزان خلوص آن، از 500، 600 دلار در هر کیلو آغاز می‌شود و به چند هزار دلار در هر کیلو می‌رسد.[5]

بخشایش اردستانی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به انتقال آب‌سنگین مازاد ایران به عمان، تصریح کرد: انتقال این محصول بر اساس توافق هسته‌ای صورت گرفته، زیرا بر اساس برجام، ایران تا 15 سال باید از انباشت آب‌سنگین در کشور خودداری کند.

این نماینده مردم در مجلس نهم، گفت: در شرایط کنونی در بازارهای بین‌المللی، هر لیتر آب‌سنگین حدود 700 تا دو هزار دلار است، اما بر اساس آمارها، آمریکا هر لیتر از این محصول را حدود 273 دلار از ایران خریداری کرده، که این موضوع نشان می‌دهد که ما آب‌سنگین را بسیار پایین‌تر از قیمت جهانی به فروش رساندیم.

وی ادامه داد: با توجه به قیمت فروخته‌شده آب‌سنگین به آمریکا، به نظر من، ایران دیگر نمی‌تواند آب‌سنگین تولید کند.[6]

از سوی دیگر، منصوری آرانی عضو کمیسیون امنیت ملی در مخالفت با ارزان‌فروشی آب‌سنگین به آمریکا مدعی می‌شود: بازار فروش این‌گونه محصولات بسیار رقابتی است و ما به‌تازگی به این بخش واردشده‌ایم، البته من این موضوعات و مسائل را از مسئولان و متولیان امر سؤال کرده‌ام و آن‌ها اعلام کردند که قیمت فروخته‌شده این محصول، متعارف و بر اساس قیمت جهانی بوده است.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ادامه داد: اظهارات و ادعاهای مطرح‌شده از سوی برخی افراد با واقعیت و اصل موضوعات بسیار متناقض است، البته ممکن است که ما یک مقدار پایین‌تر از قیمت جهانی آب‌سنگین را بفروشیم، اما قطعاً این میزان به حدود یک‌سوم قیمت جهانی آن نمی‌رسد.[7]

در همین راستا، کوین مک کارتی رهبر اکثریت جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان آمریکا با انتقاد شدید درباره خرید آب‌سنگین ایران از سوی واشنگتن، تأکید کرد که چنین موضوعی اصلاً در برجام نیامده است. همچنین به گزارش خبرگزاری رویترز، پل رایان، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا درباره گزارش خرید 32 تن آب‌سنگین ایران توسط کابینه باراک اوباما در اظهاراتی خصمانه مدعی شد که این خرید امتیاز بی‌سابقه دیگری برای بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم در جهان است.

این نماینده جمهوری‌خواه در بیانیه خود اضافه کرد که این خرید 8.6 میلیون دلاری به نظر می‌رسد بخشی از تلاش‌های کابینه دموکراتیک برای شیرین کردن توافق هسته‌ای با ایران باشد و مستقیماً به برنامه هسته‌ای ایران کمک خواهد کرد.

شبکه سی‌ان‌ان نیز گزارش داد: اد رویس رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان آمریکا از این توافق اعلام شده انتقاد کرد.

رویس نماینده جمهوری‌خواه کالیفرنیا در بیانیه‌ای گفت: کابینه اوباما پول بیشتری را به ایران می‌دهد و این معامله ایران را تشویق می‌کند تا آب‌سنگین بیشتری برای فروش در بازار بین‌المللی با مهر تصویب آمریکا تولید کند.[8]

"با توجه به اینکه در حال حاضر، کانادا و هند بخش عمده تقاضای جهانی آب‌سنگین - حدود 100 تن - را تأمین می‌کنند و آمریکا سه‌چهارم این میزان تقاضا را به خود اختصاص داده، سؤال این است که چرا آمریکا مشتاق استفاده از آب‌سنگین ایران شده و توجه جامعه جهانی را به این موضوع جلب کرده؟ پاسخ: برای اینکه «لابراتوار ملی رود ساوانا» با آزمایش آب‌سنگین اراک پی برده دستاوردهای شهدای هسته‌ای ایران در اراک بسیار باکیفیت‌تر است و موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که سازمان انرژی اتمی اعلام کرده آمریکا در پروژه بازطراحی رآکتور آب‌سنگین اراک فعالیت خواهد داشت.

وزارت خارجه و وزارت انرژی آمریکا اعلام کردند «خریدهای بعدی آب‌سنگین از ایران در کار نیست و آمریکا مشتری دائمی ایران نخواهد بود»! این یعنی چه؟ ایران دیگر بر اساس برجام آب‌سنگینی نمی‌تواند تولید کند که بتواند آن را صادر کند و ایران موظف بود بر اساس قرارداد عهد قاجاری برجام دستاوردهای خود را فقط با زورگویی آمریکایی‌ها از دست بدهد تا شاهد پیشرفت نباشد!

سرنوشت پرداخت همین پول اندک هم در هاله‌ای از ابهام است و معلوم نیست که کی و چگونه به دست ایران می‌رسد. وزارت خزانه‌داری آمریکا با خودداری از بیان جزئیات پرداخت پول آب‌سنگین ایران گفته «این کار به همان روش انجام می‌شود»!! کدام روش؟؟؟ با همان روشی که معامله دلاری با ایران ممنوع است!.

این بدان معناست که فروش آب‌سنگین ایران، هم نیاز آمریکا را برطرف کرده و هم عملاً ارزش غیرواقعی آن - هرچند اندک و ناچیز باشد پرداخت‌نشده. لذا هنوز معلوم نیست این رقم پایین به چه دلیلی در گفت‌وگوی‌های اخیر میان تیم ایرانی و آمریکایی پذیرفته شده است!؟ آنچه در رسانه‌ها درز پیدا کرده نشان می‌دهد آقای ظریف در نیویورک به دنبال برطرف کردن موانع اجرای برجام و حل مشکل معاملات بانکی کارآفرینان و فعالان اقتصادی و مجبور کردن آمریکا به انجام تعهداتش نبوده بلکه چگونگی معامله فروش آب‌سنگین ایران به آمریکا دستور کار روی میزش با جان کری بوده است.[9]

حال معلوم نیست بر اساس کدام فرمول یا معادله، آب‌سنگین صنایع هسته‌ای جمهوری است ایران به کشوری فروخته‌شده است که به‌راحتی دو میلیارد دلار از اموال ایرانیان را به دلایل واهی ضبط کرده و به تارج برده است.

اقدامی که خوشحالی زائدالوصف طرف آمریکایی را به دنبال داشته تا آنجا که "الیزابت ترودو" سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به فروش آب‌سنگین ایران به آمریکا گفت: این معامله، نیاز آمریکا را برطرف کرد.[10]

حال باید دید با توجه به بدعهدی طرف‌های غربی-آمریکایی در اجرای تعهدات برجام که بسیاری از مسئولان دولت نیز به آن اذعان داشتند تا جایی که رئیس بانک مرکزی دستاوردهای برجام برای ایران را هیچ عنوان کرده بود. ادامه روند اجرای تعهدات طرف ایرانی بدون در نظر گرفتن اقدامات متقابل طرف مقابل چه ضرورتی دارد؟ و حتی تعهدات طرف آمریکایی در همین قرارداد اخیر که می‌توان از آن به‌عنوان کرسنت هسته‌ای نام برد با توجه به دسترسی نداشتن ایران به سوئیفت دلاری و تداوم تحریم بانکی کشور در این حوزه تا چه حد اجرایی خواهد شد؟